Cắt giảm nhân sự là giải pháp nhiều doanh nghiệp buộc phải áp dụng khi gặp khó khăn tài chính, tái cơ cấu hoặc thay đổi công nghệ. Tuy nhiên, nếu làm sai quy định, doanh nghiệp có thể vướng tranh chấp và ảnh hưởng uy tín. Bài viết này của Phần mềm quản lý nhân sự HRM sẽ giúp bạn nắm rõ quy trình, quyền lợi và các lưu ý quan trọng khi thực hiện cắt giảm nhân sự.

Cắt Giảm Nhân Sự Là Gì? Toàn Bộ Quy Trình & Quyền Lợi Cần Biết

1. Cắt giảm nhân sự là gì?

Cắt giảm nhân sự là quá trình doanh nghiệp chấm dứt hợp đồng lao động với một hoặc nhiều nhân viên vì lý do cơ cấu, thay đổi tổ chức, khó khăn kinh tế hoặc yếu tố khách quan khác.

Hành động này không xuất phát từ lỗi của người lao động mà được xem như một giải pháp chiến lược nhằm tối ưu hóa bộ máy, tinh gọn nhân sự và giảm thiểu chi phí vận hành trong giai đoạn khó khăn.

Cắt giảm nhân sự là việc chấm dứt hợp đồng lao động do cơ cấu hoặc kinh tế

Nên Xem: Hướng Dẫn Định Biên Nhân Sự Từ A-Z – Công Thức Chuẩn, File Mẫu Dễ Dùng

2. Thực trạng về làn sóng cắt giảm nhân sự hiện nay

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu biến động, làn sóng cắt giảm nhân sự đang diễn ra mạnh mẽ, đặc biệt ở các ngành công nghệ và tài chính.

2.1 Tổng quan toàn cầu

Từ đầu năm 2025, ngành công nghệ thế giới đã chứng kiến hơn 90.000 vị trí bị cắt giảm, trong đó khoảng 72–73% rơi vào các công ty Mỹ như Intel, Microsoft, Panasonic (theo RationalFX). Dự kiến đến cuối năm, con số này có thể lên tới 235.000 người, tương đương gần 646 việc làm mất đi mỗi ngày.

Riêng tháng 2/2025 đã có thêm 16.000 vị trí bị cắt giảm tại các tập đoàn lớn như Meta, Microsoft, Amazon, CrowdStrike, Match Group, General Fusion… Các “ông lớn” như Microsoft, Intel, Meta, Google, Amazon đều đã tiến hành sa thải hàng loạt ở các bộ phận bán hàng, quản lý, kỹ thuật để tái cấu trúc, cắt giảm chi phí và tập trung phát triển AI.

Nguyên nhân chính đến từ áp lực lợi nhuận, chi phí tăng cao, lãi suất giảm chậm, và xu hướng tự động hóa I thay thế công việc truyền thống.

Tình trạng cắt giảm nhân sự hiện nay

2.2 Tình hình tại Việt Nam

Ở Việt Nam, chưa có số liệu chính thức, nhưng nhiều tập đoàn lớn đã dùng bảo hiểm thất nghiệp làm “phao cứu sinh” cho người lao động bị sa thải, dù mức trợ cấp hiện vẫn khá thấp, chưa đủ đảm bảo ổn định đời sống.

Một số doanh nghiệp cũng tận dụng AI để nâng cao hiệu suất, và hạn chế sa thải bằng cách khuyến khích nhân viên chuyển đổi kỹ năng.

3. Khi nào và ai có thể bị cắt giảm?

Không phải mọi trường hợp cắt giảm nhân sự đều tùy ý doanh nghiệp quyết định. Theo quy định của Bộ luật Lao động 2019, người sử dụng lao động chỉ được cắt giảm nhân sự trong những hoàn cảnh nhất định và phải có cơ sở pháp lý rõ ràng.

3.1 Các trường hợp doanh nghiệp được quyền cắt giảm nhân sự

Căn cứ tại Điều 36, Khoản 1, Điểm c Bộ luật Lao động 2019 người sử dụng lao động có thể đơn phương chấm dứt hợp đồng với người lao động nếu rơi vào một trong các trường hợp sau:

• Doanh nghiệp gặp thiên tai, hỏa hoạn, dịch bệnh nguy hiểm, hoặc xảy ra khủng hoảng kinh tế buộc phải cắt giảm quy mô hoạt động.
• Công ty tiến hành tái cơ cấu, sáp nhập, chia tách, dẫn đến thay đổi bộ máy tổ chức và không còn vị trí phù hợp.
• Thu hẹp sản xuất, kinh doanh hoặc chấm dứt dự án khiến không còn nhu cầu sử dụng một số vị trí công việc.
• Không hoàn thành công việc theo hợp đồng đã ký kết, bị đánh giá hiệu suất kém trong thời gian dài.
• Ốm đau hoặc tai nạn kéo dài, không còn đủ sức khỏe để tiếp tục đảm nhận công việc, dù đã được điều trị.
• Không tuân thủ nội quy, kỷ luật lao động, ảnh hưởng đến năng suất hoặc văn hóa doanh nghiệp.

Những trưởng hợp doanh nghiệp được quyền cắt giảm nhân sự

3.2 Ai là đối tượng dễ bị cắt giảm?

Trong các đợt cắt giảm nhân sự, nhóm đối tượng thường bị ảnh hưởng nhiều nhất bao gồm:

• Nhân sự thử việc, hợp đồng ngắn hạn, không có nhiều đóng góp chiến lược cho tổ chức.
• Vị trí trung gian dễ bị thay thế bởi công nghệ hoặc tự động hóa.
• Nhân viên có hiệu suất làm việc thấp, không đạt chỉ tiêu hoặc thiếu kỹ năng phù hợp với hướng phát triển mới của doanh nghiệp.

4. Các tình huống cắt giảm nhân sự phổ biến

Trên thực tế, cắt giảm nhân sự không phải chuyện hiếm gặp, nhất là khi doanh nghiệp cần điều chỉnh chiến lược, tiết kiệm chi phí hoặc thích ứng với thị trường. Dưới đây là những tình huống phổ biến dễ dẫn đến quyết định này:

4.1 Doanh thu sụt giảm, cần cắt giảm chi phí

Khi lợi nhuận đi xuống, nhiều doanh nghiệp buộc phải tinh gọn bộ máy để tồn tại. Việc giảm nhân sự được xem là cách nhanh nhất để tối ưu chi phí vận hành, đặc biệt trong giai đoạn khủng hoảng hay suy thoái kinh tế.

4.2 Tái cấu trúc hoặc sáp nhập phòng ban

Trong quá trình tái cấu trúc tổ chức, nhiều vị trí trở nên chồng chéo hoặc không còn phù hợp với mô hình mới. Khi các phòng ban được sáp nhập và cấp quản lý được tinh gọn, một số vị trí không cần thiết sẽ bị loại bỏ nhằm nâng cao hiệu quả điều hành.

Cắt giảm nhân sự diễn ra khi doanh nghiệp tái cơ cấu tổ chức

4.3 Ứng dụng công nghệ, tự động hóa thay thế con người

Trí tuệ nhân tạo (AI) và các công nghệ tự động hóa đang thay thế dần những công việc mang tính lặp lại, quy trình cố định. Vì vậy, các vị trí truyền thống dễ bị ảnh hưởng nếu không kịp chuyển đổi kỹ năng.

4.4 Dự án kết thúc, không còn nhu cầu nhân lực tạm thời

Một số công ty tuyển dụng nhân sự phục vụ cho dự án cụ thể, có thời hạn rõ ràng. Khi dự án kết thúc hoặc bị tạm dừng, nguồn nhân lực tạm thời không còn cần thiết và bị chấm dứt hợp đồng.

4.5 Nhân sự không đáp ứng yêu cầu công việc hoặc không phù hợp văn hóa

Nếu nhân viên không đạt kỳ vọng về hiệu suất, kỹ năng hoặc không phù hợp văn hóa tổ chức, doanh nghiệp cũng có thể quyết định cắt giảm để tránh ảnh hưởng đến hiệu quả và tinh thần làm việc của cả tập thể.

5. Quy trình cắt giảm nhân sự đúng luật ở Việt Nam

Để tránh rủi ro pháp lý và đảm bảo quyền lợi cho người lao động, doanh nghiệp cần tuân thủ đúng quy trình cắt giảm nhân sự theo quy định của pháp luật. Dưới đây là các bước thủ tục cần thực hiện khi muốn cắt giảm nhân sự một cách hợp pháp.

5.1 Trường hợp cắt giảm nhân sự do thay đổi cơ cấu, công nghệ, lý do kinh tế hoặc chuyển đổi doanh nghiệp

Khi doanh nghiệp thay đổi cơ cấu, công nghệ, gặp khó khăn kinh tế hoặc thực hiện chia tách, sáp nhập, chuyển nhượng… dẫn đến không thể bố trí việc làm cho người lao động, việc cắt giảm nhân sự phải tuân theo quy định tại Điều 44 và Điều 42 Bộ luật Lao động 2019.

Quy trình cắt giảm nhân sự do thay đổi cơ cấu

Bước 1: Xây dựng phương án sử dụng lao động

Theo khoản 1 Điều 44 Bộ luật Lao động 2019, người sử dụng lao động phải xây dựng phương án sử dụng lao động với các nội dung chính sau:

• Danh sách và số lượng người lao động tiếp tục được sử dụng, được đào tạo lại, hoặc chuyển sang làm việc không trọn thời gian
• Danh sách người lao động nghỉ hưu
• Danh sách người lao động phải chấm dứt hợp đồng
• Quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan trong quá trình thực hiện
• Biện pháp và nguồn tài chính bảo đảm thực hiện phương án

Bước 2: Trao đổi và thông báo cho các bên liên quan

Theo khoản 1 Điều 44 Bộ luật Lao động 2019, trong quá trình xây dựng phương án sử dụng lao động, doanh nghiệp phải trao đổi ý kiến với tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở (nếu có).

Nếu không thể tiếp tục bố trí việc làm và buộc phải cho người lao động nghỉ việc, doanh nghiệp cần gửi thông báo bằng văn bản cho:

• Ủy ban nhân dân cấp tỉnh
• Người lao động

Lưu ý: Việc thông báo cắt giảm nhân sự phải thực hiện ít nhất 30 ngày trước thời điểm cắt giảm (Theo khoản 6 Điều 42 Bộ luật Lao động 2019).

Nội dung thông báo bao gồm:

• Tên, địa chỉ doanh nghiệp và đại diện theo pháp luật
• Tổng số lao động và số lao động dự kiến cho nghỉ việc
• Lý do cho thôi việc
• Thời điểm thực hiện
• Kinh phí dự kiến chi trả trợ cấp mất việc làm

Bước 3: Thực hiện phương án sử dụng lao động

Doanh nghiệp tiến hành bố trí lại nhân sự theo đúng phương án đã xây dựng và thông báo, đảm bảo tính minh bạch và đúng pháp luật.

Bước 4: Thanh lý hợp đồng và chi trả quyền lợi

Người lao động thuộc diện cắt giảm được doanh nghiệp:

• Thanh toán đầy đủ lương, trợ cấp mất việc, tiền phép năm chưa nghỉ hoặc chưa nghỉ hết, cùng các khoản khác theo quy định
• Chốt và trả lại sổ bảo hiểm xã hội theo đúng thời hạn

5.2 Trường hợp cắt giảm nhân sự do thiên tai, hỏa hoạn, dịch bệnh…

Thông báo chấm dứt hợp đồng lao động theo đúng quy định khi CGNS

Bước 1: Thông báo chấm dứt hợp đồng lao động

Theo Điều 45 Bộ luật Lao động 2019, doanh nghiệp phải gửi thông báo bằng văn bản cho người lao động trước thời điểm chấm dứt hợp đồng, với thời gian báo trước như sau:

• Đối với hợp đồng không xác định thời hạn: Ít nhất 45 ngày
• Đối với hợp đồng có thời hạn từ 12 – 36 tháng: Ít nhất 30 ngày
• Đối với hợp đồng có thời hạn dưới 12 tháng: Ít nhất 03 ngày làm việc

Bước 2: Ra quyết định chấm dứt và thanh lý hợp đồng

Khi đến thời hạn, doanh nghiệp ban hành quyết định chấm dứt hợp đồng và thực hiện đầy đủ nghĩa vụ tài chính đối với người lao động.

Theo Điều 46 và Điều 48 Bộ luật Lao động 2019, doanh nghiệp có trách nhiệm:

• Trả đủ tiền lương, trợ cấp thôi việc, tiền phép năm chưa nghỉ, và các khoản liên quan
• Chốt sổ bảo hiểm xã hội và trả lại sổ BHXH cho người lao động

6. Nghĩa vụ pháp lý nếu vi phạm

Nếu doanh nghiệp không thực hiện đúng quy trình cắt giảm nhân sự theo quy định pháp luật, có thể phải đối mặt với các hậu quả pháp lý nghiêm trọng. Cụ thể:

Những nghĩa vụ doanh nghiệp cần thực hiện khi thực hiện cắt giảm nhân sự

Bị xử phạt hành chính

Theo Nghị định 12/2022/NĐ-CP, doanh nghiệp có thể bị phạt từ 5 triệu – 100 triệu đồng tùy vào mức độ vi phạm, chẳng hạn như:

• Không xây dựng phương án sử dụng lao động
• Không trao đổi với tổ chức đại diện người lao động (nếu có)
• Không thông báo cho UBND cấp tỉnh hoặc thông báo không đúng thời hạn
• Không chi trả đầy đủ các khoản như trợ cấp mất việc, thôi việc, phép năm…

Buộc nhận lại người lao động

Trong trường hợp cắt giảm sai quy định, người lao động có quyền khiếu nại hoặc khởi kiện. Nếu tòa án kết luận việc chấm dứt là trái luật, doanh nghiệp có thể bị buộc nhận người lao động quay trở lại làm việc, đồng thời trả lương, đóng BHXH và bồi thường ít nhất 2 tháng tiền lương theo quy định tại Điều 41 Bộ luật Lao động 2019.

7. Quyền lợi người lao động khi bị cắt giảm

Khi doanh nghiệp thực hiện việc cắt giảm nhân sự theo đúng quy định, người lao động sẽ được đảm bảo các quyền lợi pháp lý cơ bản. Cụ thể:

7.1 Thanh toán đầy đủ các khoản liên quan

Theo Điều 48 Bộ luật Lao động 2019, trong thời hạn 14 ngày làm việc kể từ ngày chấm dứt hợp đồng (trường hợp đặc biệt có thể kéo dài tối đa 30 ngày), người lao động sẽ được doanh nghiệp thanh toán đầy đủ:

• Tiền lương còn lại
• Trợ cấp thôi việc hoặc mất việc (nếu có)
• Bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp
• Các khoản khác theo hợp đồng lao động hoặc thỏa ước lao động tập thể

7.2 Hoàn thành thủ tục bảo hiểm và trả lại sổ BHXH

Doanh nghiệp có nghĩa vụ chốt thời gian tham gia BHXH, BHTN và trả lại sổ bảo hiểm xã hội cho người lao động.

Điều này giúp người lao động đủ điều kiện làm hồ sơ hưởng trợ cấp thất nghiệp theo Luật Việc làm 2013.

Doanh nghiệp cần hoàn tất thủ tục và trả lại đầy đủ sổ BHXH cho người lao động

7.3 Trả lại hồ sơ và tài liệu liên quan

Khi có yêu cầu, người sử dụng lao động phải trả lại giấy tờ cá nhân, cung cấp bản sao các tài liệu liên quan đến quá trình làm việc của người lao động, tạo điều kiện thuận lợi để họ tiếp tục tìm kiếm công việc mới.

8. FAQ về cắt giảm nhân sự

8.1 Cắt giảm nhân sự tiếng Anh là gì?

Cắt giảm nhân sự” trong tiếng Anh có thể nói là “Downsize”, mang nghĩa giảm quy mô nhân sự để tối ưu hoạt động.

Ngoài ra, tùy vào bối cảnh, bạn cũng có thể dùng những từ sau:

• Lay off: thường chỉ việc sa thải nhân viên vì lý do tài chính hoặc tái cấu trúc.
• Restructure: nói rộng hơn, bao gồm tái cấu trúc tổ chức (có thể kèm theo giảm nhân sự).
• Rightsize: nhấn mạnh điều chỉnh quy mô nhân sự cho phù hợp với nhu cầu hiện tại.

Trong đa số trường hợp doanh nghiệp giảm nhân sự, người ta hay dùng:

• Downsize: cắt giảm quy mô
• Lay off employees: sa thải nhân viên

8.2 Bị công ty cắt giảm nhân sự, có được trợ cấp không?

Có. Nếu bị cắt giảm do thay đổi cơ cấu, công nghệ hoặc lý do kinh tế, người lao động có thể được hưởng:

• Trợ cấp mất việc làm: Mỗi năm làm việc được ít nhất 1 tháng tiền lương, tối thiểu 2 tháng lương (Điều 47 Bộ luật Lao động 2019)
• Trợ cấp thôi việc (nếu không đủ điều kiện mất việc)
• Trợ cấp thất nghiệp: Nếu đã đóng BHTN đủ 12 tháng trong vòng 24 tháng gần nhất (theo Luật Việc làm 2013)

9. Kết luận

Trên đây là bài viết của EasyHRM về vấn đề cắt giảm nhân sự. Vấn đề này luôn tiềm ẩn rủi ro tranh chấp và mất uy tín nếu doanh nghiệp không làm đúng quy trình, minh bạch quyền lợi. Một sai sót nhỏ cũng có thể kéo theo hậu quả lớn, ảnh hưởng cả thương hiệu và hoạt động kinh doanh.

Phần mềm quản lý nhân sự EasyHRM sẽ giúp bạn quản lý hồ sơ nhân sự, quy trình sa thải và chế độ người lao động rõ ràng, hạn chế rủi ro, bảo vệ doanh nghiệp an toàn hơn trong mọi quyết định nhân sự.

ĐĂNG KÝ TƯ VẤN VÀ DÙNG THỬ

HOÀN TẤT ĐĂNG KÝ

Gửi thông tin thành công, EasyHRM sẽ liên hệ sớm nhất đến với quý khách hàng!

Nếu bạn muốn tìm hiểu kỹ hơn về EasyHRM, đừng ngần ngại liên hệ theo thông tin:

• Hotline: 0869425631
• Gmail: info@softdreams.vn
• Website: https://easyhrm.vn/
• Facebook: Phần mềm quản trị nhân sự EasyHRM 
• Trụ sở chính: Nhà khách ATS, số 8 Phạm Hùng, Phường Mễ Trì, Quận Nam Từ Liêm, Hà Nội
• Chi nhánh: Số H.54 đường Dương Thị Giang, Phường Tân Thới Nhất, Quận 12, TP. Hồ Chí Minh